Μια φορά κι έναν καιρό ήταν το Αλαμανικό

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν το «Αλαμανικό»

Ερρίκος ΣΤ΄ ο Σκληρός

Μιλώντας για καιρούς αλλοτινούς και έχοντας επίγνωση του τόπου και του χρόνου, αναγκάζομαι να καινοτομήσω εισάγοντας νέα μονάδα μέτρησης χρόνου. Προσαρμό­ζομαι λοιπόν στις τρέχουσες συνθήκες και μετρώ τον χρόνο σε Ράιχ, γνωρίζο­ντας καλά πως βρίσκομαι επί του τετάρτου.

Ταξιδεύοντας στην ομίχλη των αιώνων φθάνω στο έτος 1195 από γεννήσεως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ή έτος 233 από δη­μιουργίας Ράιχ, αν προτιμάτε. Αυτοκρά­τωρ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν ο Ερρίκος ΣΤ΄ ο Σκληρός, υιός Φρειδε­ρίκου Μπαρμπαρόσα. Σκληρός δεν ήταν πάντοτε, «περιελούσθη» με τούτο το προσωνύ­μιο μετά την επέμβαση του στη Σικελία και την εδραίωση της εκεί κυριαρχίας του κατό­πιν «σκληρών διαπραγματεύσεων» στις οποίες κύριο επιχεί­ρημα του ήταν το σπαθί.

Σή­μερα, τρία Ράιχ μετά, το σπαθί έχει χάσει την παλιά του αίγλη, έχει εκπέσει τρόπον τινά του αξιώματος του και έχει αναλάβει ρόλο κυρίως διακοσμητικό. Σε αντί­θεση όμως με τα σπαθιά, που απαντώνται συνήθως καλογυαλι­σμένα και χιαστί ζευγαρωμένα σε τζάκια σπιτιών, οι διαπραγματεύσεις όχι μόνο δεν έχουν εκλείψει, αλλά κατό­πιν αιώ­νων εξέλιξης του ανθρώπινου γένους έχει βρεθεί ο τρόπος που τις καθιστά ισά­ξιους αντι­κα­τα­στάτες των αιματοβαμμένων μαχαιριών. Σ’ αυτόν τον κόσμο τον καλό δεν χρειάζε­ται να κουνήσεις σπαθί για να φανείς απειλητικός, αρκεί να κουνήσεις τον δά­κτυλο. Οι βα­ριές πανοπλίες των δυτικών ιπποτών έχουν αντικατασταθεί από υφασμά­τινες λωρίδες, τις λεγόμενες γραβάτες, ενώ αντί βελών και ογκόλιθων εκτοξεύονται πα­κέτα δανείων και μνημόνια. Το αποτέλεσμα ένα και το αυτό. Εξαθλίωση, ταπείνωση, υποδούλωση, εξαν­δραπο­δισμός. Ας γυρίσουμε όμως στα τέλη του 12^ου αιώνα και στις σχέσεις μεταξύ Βυ­ζαντίου και Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Μέγας άρχων και ρυθμιστής των πραγμάτων στη γηραιά ήπειρο ο Ερρίκος ΣΤ΄, ο οποίος φιλοδοξεί να κατακτήσει το Βυζάντιο οργανώνοντας σταυροφορική εκστρατεία. Πας άρχων στην ιστορία εξαπέλυσε πόλεμο υπηρετώντας αγαθούς σκοπούς και ενερ­γώντας ως θεϊκό όργανο. Ο πόλεμος ήταν και θα είναι Θεού θέλημα (Deus vult). Παρ’ όλα αυτά, ο πάπας (Κελεστίνος ο Γ΄) δεν καλόβλεπε τις προθέσεις του ηγεμόνα της γερ­μανικής αυτοκρα­τορίας και ουσιαστικά ήταν αντίθετος με την επίτευξη του θεάρεστου αυτού έργου, το οποίο σε περίπτωση που τελεσφορούσε θα προσέφερε στον Ερρίκο πα­ντοδυναμία. Καθότι μεγαλόψυχος ο ποντί­φιξ, συ­μπόνεσε τους σχισματικούς Βυζαντι­νούς, ενήργησε υπέρ αυτών και μεσο­λαβώ­ντας στον αρειμάνιο Ερρίκο κατάφερε να συ­γκρατήσει τις ορμές του, τουλά­χιστον προ­σωρινά. Η στάση του πάπα, βέβαια, δεν ήταν ο μόνος παράγοντας που οδή­γησε στην προσωρινή ανάσχεση των σχεδίων του οργίλου αυτοκράτορα. Το χρήμα ήταν αυτό που λειτούργησε ως φρένο και ανέκοψε την κεκτη­μένη ταχύτητα του Γερμα­νού ηγεμόνα.

Ο Βυζαντινός ομόλογος του Ερρίκου, Αλέξιος Γ΄ Άγγελος, διοικούσε μια αυτοκρατο­ρία πανταχόθεν απειλούμενη και οικονομικά εξαθλιωμένη. Διεφθαρμένος κι ο ίδιος, κα­τέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία τυφλώνοντας και φυλακίζοντας τον προκάτοχο του θρόνου, Ισαάκιο Β΄ Άγγελο, που τύγχανε να είναι αδελφός του. Αποποιήθηκε μάλι­στα την Αγγελική του υπόσταση και αποβάλλοντας το επίθετο Άγγελος μετονομάστηκε Αλέξιος Γ΄ Κομνηνός αποδεικνύοντας μ’ αυτόν τον τρόπο πως από τότε ακόμη, σ’ αυτά τα μέρη, είσαι ό,τι (ή όποιος) δηλώσεις. Αναλαμβάνοντας ο Αλέξιος την εξουσία ήρθε αναπόφευκτα αντιμέτωπος με τον επερχόμενο βόρειο άνεμο, χωρίς βέβαια να πάψουν να τον απασχολούν και οι υπόλοιπες λαίλαπες που άκουγαν σε ονόματα όπως Σελ­τζούκοι Τούρκοι, Βούλγαροι κλπ. Γνωρίζοντας καλά πως η αυτοκρατορία του ήταν απολύτως ευάλωτη στον διαφαινόμενο κίνδυνο, νιώθοντας τον θρόνο του να τρίζει και τη Δαμόκλειο σπάθη να αιωρείται πάνω απ’ το κεφάλι του, ο Αλέξιος αποφάσισε να πληρώσει το χάσμα μεταξύ αυτού και του Ερρίκου με ζεστό χρήμα, ύστερα από απαί­τηση του δευτέρου. Πως θα εξασφάλιζε το χρήμα αυτό;

Εδώ είναι το σημείο που μπαίνει στην ιστορία ο ανώνυμος βιοπαλαιστής, ο χωρικός, ο μικροαστός, ο περιπλανώμενος, ο ξεδοντιάρης, ο κουρελής. Αυτός θα πληρώσει τον φόρο που απαιτείται για να σωθεί η πατρίδα του και η καρέκλα του εκάστοτε Αλεξίου. Αυτός καλείται να κόψει από το γάλα των παιδιών του για να ικανοποιηθούν οι ορέξεις του εκάστοτε Γερμανού. Και σε αυτή λοιπόν την περίπτωση, αυτός είναι που χιλίοις κό­ποις και βασάνοις θα δώσει από το υστέρημα του τον φόρο τον «Αλαμανικό».

«(…) βασιλεὺς δὲ φάσκων ἀπορεῖν χρημάτων τάς τε χώρας ἐφορολόγει, τὸ κα­λούμενον εἰσπράττων Ἀλαμανικόν (…)» γράφει ο Νικήτας Χωνιάτης στην χρο­νική του διήγηση. Και ήταν το Αλαμανικό τόσο δυσβάσταχτο και ο λαός τόσο εξα­θλιω­μένος ώστε η αντίδραση του υπήρξε δυναμικότατη και η άρνηση του να καταβάλ­λει την ανή­θικη αυτή επιταγή, από ένα σημείο και έπειτα, υπήρξε αμετακίνητη. Ο λαός δεν μπο­ρούσε πλέον να σηκώσει άλλα βάρη και το Αλαμανικόν αποδείχτηκε φορτικό­τατο.

Και ήταν τέτοια η απόγνωση στην οποία περιήλθε ο Αλέξιος, μη μπορώντας να φο­ρολογήσει επιπλέον τους εν ζωή φτωχούς -για τους εν ζωή πλούσιους ούτε λόγος- ώστε έφτασε στο σημείο να φορολογήσει τους θανόντες βασιλείς. Και εφόσον αυτοί στόμα είχαν και μιλιά δεν είχαν, ανοίχτηκαν οι βασιλικοί τάφοι (πλην Κων/νου του Μέγα) και αφαιρέθηκαν όλα τα τιμαλφή προς τέρψη και ικανοποίηση του Αλαμανού ηγεμόνα. Και αναρωτιέμαι εγώ ο φτωχός, προς τι αυτός ο πόθος για εξουσία αν είναι να υποστεί κά­ποιος τέτοια ταπείνωση; Γνωρίζω όμως κι εγώ σύγχρονους «Αλέξιους» (ονόματα δεν λέω, επιφανείς πολιτικοί είναι) οι οποίοι έκαναν ή θα έκαναν το παν για να καθίσουν επί τι­νός λερωμένου από κάθε λογής αφόδευμα θρόνου.

Και πάλιν αναρωτιέμαι ο άμοιρος. Ποιος επίδοξος βιαστής θα αρκούνταν στο να χρημα­τισθεί από μια καλλονή για να μην υποκύψει στην ορμέμφυτη τάση του; Σχεδόν βέβαιο είναι πως μό­λις ο λαγγεμέ­νος άν­δρας πληρωθεί, θα μαγαρίσει την καλλονή και μάλιστα με περισσό­τερη μανία. Έτσι κι ο Ερρίκος δεν αρκέσθηκε στο χρήμα και συνέ­χισε να οργα­νώνει τη μελλοντική του επέμ­βαση στο Βυζάντιο. Τον πρόλαβε όμως η ελο­νοσία. Εν έτει 1197 ο Ερρίκος έπαυσε να είναι σκληρός και πήρε στον τάφο τις φιλοδο­ξίες του για κα­τάκτηση του Βυ­ζαντίου. Απέθανε και το Αλαμανικόν.

Εντούτοις, βρέθηκε έτερος βιαστής και η καλλονή δεν απέφυγε τον εξευτελισμό. Μα­γαρίσθηκε το 1204 από τους λαγγεμένους Βενετούς οι οποίοι φρόντισαν να εκδηλώσουν πάνω της κάθε είδους μανία. Ο Αλέξιος, δειλός, ανίκανος να υπερασπισθεί την τιμή της καλλονής ή να πεθάνει προσπαθώντας, διέφυγε παίρνοντας μαζί του όσο πλούτο μπο­ρούσε. Μάταια. Δολοφονήθηκε από στρατιώτες του Βονιφάτιου του Μομφερατικού στη Λάρισα. Έτσι, ο Αλέξιος Γ΄ Κομνηνός, υιός του Ανδρόνικου Αγγέλου, συνάντησε στο σκοτάδι τον Ερρίκο ΣΤ΄ τον πάλαι ποτέ Σκληρό, υιό του Φρειδερίκου Μπαρμπαρόσα.

Και ζήσανε οι υπόλοιποι καλά κι εμείς καλύτερα …